Menopauza to dla dużej części kobiet trudny czas wielu zmian w organizmie. Często obarczony jest różnymi dolegliwościami, które mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jakie są objawy menopauzy? W jakim wieku się pojawia i jak można sobie z nią radzić? Wyjaśniamy!
Co to jest menopauza?
Menopauza (klimakterium, przekwitanie) to okres w życiu kobiety, w którym wygasa czynność hormonalna jajników tracących swoją aktywność pęcherzykową.
Zgodnie z definicją WHO, przy menopauzie krwawienie miesięczne nie występuje przez okres przynajmniej 12 miesięcy. W tym czasie znacznie obniża się poziom estrogenów i progesteronu, natomiast wzrasta poziom LH i FSH, co może być przyczyną uporczywych, charakterystycznych dla menopauzy dolegliwości.
W jakim wieku zaczyna się menopauza?
Menopauza rozpoczyna się najczęściej u kobiet między 45 a 55 rokiem życia. Trzeba jednak pamiętać, że to, w jakim wieku menopauza przychodzi, jest kwestią niezwykle indywidualną.
Przekwitanie u kobiet, które rozpoczęły miesiączkować wcześnie, tzn. przed 10 rokiem życia, może przyjść wcześniej, niż w przypadku kobiet, które rozpoczęły miesiączkowanie w późniejszych latach życia. Jednak warto pamiętać, że to również nie jest regułą.
Etapy menopauzy
Uznaje się, że symbolicznym początkiem menopauzy jest okres po upływie co najmniej roku bez krwawienia miesięcznego. Ostatni okres w czasie menopauzy przypada więc na minimum 12 miesięcy przed rozpoznaniem menopauzy. Czas od początku ostatniej miesiączki do rozpoczęcia menopauzy nazywa się perimenopauzą, natomiast okres po niej — postmenopauzą.
Menopauza przebiega w trzech etapach:
- etap premenopauzalny;
- etap okołomenopauzalny (czyli perimenopauza);
- etap postmenopauzalny.
Etap premenopauzalny
Etap premenopauzalny to okres poprzedzający czas okołomenopauzalny i menopauzę. Może trwać różnie długo — od kilku miesięcy do nawet kilku lat. U niektórych kobiet może się rozpocząć już przed ukończeniem 40 lat, najczęściej jednak zaczyna się między 40 a 44 rokiem życia[1].
Kobiety na tym etapie menopauzy nie doświadczają zazwyczaj żadnych objawów, często mimo obecności już łagodnych zmian hormonalnych[2].
Etap okołomenopauzalny
Etap okołomenopauzalny, czyli perimenopauza, jest to etap menopauzy bezpośrednio poprzedzający menopauzę. Czas jej trwania jest bardzo różny — może trwać od kilku miesięcy do nawet do kilku lat. Jej początek również jest zróżnicowany, zazwyczaj jest to ok. 45-55 lat[3].
Początkowo poziom estrogenów na tym etapie menopauzy często się waha (raz jest wysoki, raz niski), a cykle miesięczne stają się nieregularne.
Kiedy występuje ostatnia miesiączka przed menopauzą? Lekarze rozpoznają menopauzę zazwyczaj po upływie co najmniej dwunastu miesięcy od ostatniego okresu. W tym czasie poziom estrogenów gwałtownie spada i pojawiają się typowe dla menopauzy objawy[4].
Etap postmenopauzalny
Ten etap menopauzy rozpoczyna się po upływie 12 miesięcy od ostatniej miesiączki, zazwyczaj w wieku ok. 51-57 lat[5]. Poziom zarówno estrogenów, jak i progesteronu utrzymuje się na stabilnym, niskim poziomie.
Mimo że jest to teoretycznie okres „po menopauzie”, to wiele kobiet wciąż odczuwa uciążliwe objawy, takie jak napady gorąca czy zlewnych potów. Mogą się one utrzymywać nawet do kilku lat[6].
Objawy menopauzy
Rozpoznać menopauzę można po kilku charakterystycznych objawach. Są to:
- napady gorąca;
- zlewne poty;
- pocenie się w nocy;
- suchość skóry, pochwy;
- wypadanie włosów, łysienie typu męskiego;
- zanik miesiączki lub nieregularne miesiączki;
- złamania kości.
Niektóre kobiety w tym okresie skarżą się również na przyrost masy ciała, częste są także wahania nastroju i rozdrażnienie. Skutkiem menopauzy mogą być również zmęczenie czy problemy z zaśnięciem.
Pierwsze objawy menopauzy
Niekiedy pierwsze objawy menopauzy mogą się pojawić nawet na kilka lat przed jej właściwym rozpoczęciem.
Najczęściej są to:
- nieregularne miesiączki;
- nasilenie objawów napięcia przedmiesiączkowego (PMS);
- bóle głowy, migreny;
- kołatania serca;
- problemy z koncentracją;
- częstsze infekcje dolnych dróg moczowych;
- problemy z płodnością.
Nietypowe objawy menopauzy
Niektóre kobiety w okresie menopauzy doświadczają mniej typowych objawów, np. szumów usznych, bóli mięśni i kręgosłupa czy suchość oczu. Najczęściej nie są one głównymi dolegliwościami, jednak współwystępują np. z uderzeniami gorąca czy nadmierną potliwością.
Ile trwa menopauza?
Menopauza trwa zazwyczaj około 7 lat. Jednak to, jak długo trwa menopauza, jest kwestią bardzo indywidualną. Czasami pierwsze objawy pojawiają się kilka lat przed i utrzymują się do 5-10 lat po niej.
Natomiast zdarza się, że kobieta bardzo dobrze znosi ten czas i ma objawy zaledwie przez kilka miesięcy. Jak widać, nie ma reguły, każdy organizm kobiety jest inny i w różny sposób reaguje na zachodzące w okresie menopauzy zmiany hormonalne.
Jak radzić sobie z menopauzą?
Objawy menopauzy można złagodzić zarówno przy pomocy domowych sposobów (np. odpowiedniej diety, aktywności fizycznej, zapobieganiu przegrzewaniu organizmu), jak i stosując preparaty dostępne w aptekach. Mogą to być np. produkty na bazie ziół dostępne bez recepty, lub hormonalna terapia zastępcza przepisana przez specjalistę.
Domowe sposoby na menopauzę
Na dokuczliwe objawy menopauzy może pomóc kilka domowych sposobów. Są to:
- dieta bogata w składniki odżywcze i źródła fitoestrogenów;
- unikanie pikantnych potraw i alkoholu;
- niektóre zioła;
- preparaty zawierające pluskwicę groniastą (np. lek roślinny Remifemin);
- regularna, umiarkowana aktywność fizyczna (np. pływanie, spacery, jazda na rowerze);
- noszenie lekkich i przewiewnych ubrań, picie chłodnych napojów;
- stosowanie technik relaksacyjnych (np. jogi, medytacji, ćwiczeń oddechowych).
Dieta w menopauzie
Dieta u kobiet w okresie menopauzy powinna być odpowiednio zbilansowana. Warto dbać o to, aby zawierała źródła wszystkich niezbędnych składników odżywczych, tzn. białka, zdrowych tłuszczy, węglowodanów, a także witamin i minerałów.
Utrzymywanie ich odpowiedniego poziomu w organizmie może pomóc złagodzić dolegliwości menopauzy, takie jak np. wahania nastroju czy osłabienie.
Po jakie produkty sięgać w czasie menopauzy? Przede wszystkim powinny to być:
- mleko i przetwory mleczne – zawierają dużo wapnia, magnezu, witaminy D i witaminy K, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie kości;
- tłuste ryby, awokado, orzechy i nasiona – są źródłem zdrowych tłuszczy oraz kwasów omega-3, które uczestniczą w syntezie hormonów menopauzy – progesteronu i estrogenów;
- pełnoziarniste pieczywa, razowe makarony, brązowe kasze – są źródłem cennego błonnika i witamin z grupy B, które mogą łagodzić objawy menopauzy;
- warzywa i owoce – pomagają uzupełnić organizm w witaminy i minerały, a także ich wysokie spożycie może zmniejszać ryzyko rozwoju chorób serca, które nasilają uderzenia gorąca i inne objawy menopauzy;
- kurczak, indyk – są źródłem pełnowartościowego białka o niewielkiej zawartości tłuszczu[7].
Fitoestrogeny
Fitoestrogeny jest to grupa związków chemicznych o budowie i funkcji bardzo podobnej do estrogenów występujących naturalnie w organizmie człowieka.
Badania wykazały, że spożywanie w okresie menopauzy dużej ilości produktów bogatych w te związki może zmniejszyć uderzenia gorąca czy inne typowe dla tego czasu objawy.
Najwięcej fitoestrogenów znajduje się w produktach, takich jak:
- soja;
- winogrona;
- zielona herbata;
- soczewica;
- fasola;
- bób;
- groch[8].
Zioła na menopauzę
Niektóre zioła również mogą pomóc w łagodzeniu objawów menopauzy. Wymienia się tutaj przede wszystkim:
- olej z wiesiołka;
- pluskwicę groniastą;
- niepokalanka;
- żeń-szeń;
- ziele dziurawca;
- czerwoną koniczynę;
- kozłka lekarskiego i szałwię lekarską, które zawierają ponadto fitoestrogeny.
Pluskwica groniasta jest jednym z najczęstszych roślin dodawanych do preparatów łagodzących objawy menopauzy. Skutecznie zmniejsza intensywność napadów gorąca, nocnych potów, kołatań serca oraz łagodzi suchość pochwy. Ponadto może poprawić nastrój i jakość snu u kobiet przy menopauzie[9].
Jednym z preparatów zawierających pluskwicę groniastą jest lek roślinny Remifemin, przeznaczony do łagodzenia uciążliwych objawów okresu okołomenopauzalnego.
Hormonalna terapia zastępcza
Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) polega na uzupełnianiu niedoboru hormonów w okresie menopauzy przy pomocy tabletek zawierających estrogeny i progesteron. Zazwyczaj jest ona stosowana u kobiet z nasilonymi dolegliwościami, u których pozostałe metody (np. dieta, zioła, fitoestrogeny) nie przyniosły oczekiwanych rezultatów[10].
Stosowanie HTZ ma swoje korzyści, jednak wiąże się również z ryzykiem. Uzupełnienie hormonów skutecznie łagodzi objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca czy zlewne poty. Może także zmniejszyć tempo utraty masy kostnej czy spowolnić rozwój miażdżycy i nadciśnienia tętniczego[11].
Niestety wykazano również, że długotrwała (minimum 5-letnia) HTZ zwiększa ryzyko rozwoju raka sutka, kamicy pęcherzykowej, żylnej choroby zakrzepowo zatorowej i udaru mózgu wśród kobiet po menopauzie. Powinna być więc stosowana przez jak najkrótszy czas, po przeanalizowaniu możliwych korzyści oraz ryzyka[12].
Bibliografia
[1] Menopause Information | Mount Sinai – New York [na:] „Mount Sinai Health System”, https://www.mountsinai.org/health-library/report/menopause, 2014 r., dostęp 18 czerwca 2024 r.
[2] Cherney K., Premenopause, Perimenopause, and Menopause [na:] „Healthline”, https://www.healthline.com/health/menopause/difference-perimenopause#symptoms-of-perimenopause-and-menopause, 9 maja 2023 r., dostęp 13 czerwca 2024 r.
[3] Ibidem.
[4] Perimenopause – Symptoms and causes [na:] „Mayo Clinic”, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/perimenopause/symptoms-causes/syc-20354666, 2023 r., dostęp 13 czerwca 2024 r.
[5] Post menopause [na:] „Healthdirect.gov.au”, https://www.healthdirect.gov.au/post-menopause, 14 czerwca 2024 r., dostęp 18 czerwca 2024 r.
[6] Clinic C., Postmenopause: Signs, Symptoms & What to Expect [na:] „Cleveland Clinic”, https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21837-postmenopause, 2021 r., dostęp 13 czerwca 2024 r.
[7] Groves M., Menopause Diet: How What You Eat Affects Your Symptoms [na:] „Healthline”, https://www.healthline.com/nutrition/menopause-diet#foods-to-avoid, 23 listopada 2018 r., dostęp 13 czerwca 2024 r.
[8] Ibidem.
[9] Office of Dietary Supplements – Black Cohosh [na:] „Nih.gov”, https://ods.od.nih.gov/factsheets/BlackCohosh-HealthProfessional/, 2016 r., dostęp 13 czerwca 2024 r.
[10] K. Suchecka-Rachoń, D. Rachoń. Rola hormonalnej terapii zastępczej (HTZ_ u kobiet w okresie pomenopauzalnym. Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 2, s. 115-124.
[11] Ibidem.
[12] Ibidem.
