Test na menopauzę – czym jest i kiedy go wykonać?

Menopauza to naturalny okres w życiu kobiety, w którym stopniowo wygaszają się funkcje reprodukcyjne jej organizmu. Proces ten związany jest z wygasaniem funkcji jajników, co prowadzi do stopniowego spadku poziomu hormonów płciowych, takich jak estrogen i progesteron. Jak rozpoznać ten proces? Pomocne będą testy na menopauzę.

Menopauza – czy to już?

Menopauza, zwana również klimakterium lub przekwitaniem, dotyka zwykle kobiety od 45 do 55 roku życia. Spadek aktywności jajników oraz związane z tym obniżenie poziomu estrogenów nie pozostaje bez wpływu na kobiecy organizm i często wywołuje szereg nieprzyjemnych dolegliwości.

Należą do nich:^[1]

• uderzenia gorąca,
• nadmierna potliwość (także pocenie nocne),
• problemy ze snem,
• nerwowość, drażliwość i spadki nastroju,
• spadek libido,
• suchość pochwy.

Objawy te mogą przybierać na sile, dlatego często wejście w stan menopauzy bywa mylone z innymi dolegliwościami lub naturalnym zmęczeniem organizmu.

Zwłaszcza gdy istnieją inne przyczyny, które mogą dawać podobne objawy (np. stres prowadzący do kłopotów ze snem i drażliwości, czy problemy z tarczycą, mogące wywołać nadmierne pocenie).

Dlatego tak ważne jest, aby znać charakterystyczne objawy oraz w razie wątpliwości skonsultować się z lekarzem lub wykonać testy na menopauzę, które mogą pomóc określić, czy zmiany te wynikają z naturalnego procesu wygaszania pracy jajników.

Jak działa test na menopauzę?

Domowy test na menopauzę swoim wyglądem i sposobem działania przypomina apteczne testy ciążowe. Próbka moczu, którą należy umieścić w odpowiednim miejscu testu (w zależności od rodzaju przy pomocy pipety lub wsuwając końcówkę testy w strumień moczu podczas mikcji) wchodzi w reakcję z chemikaliami, które umożliwiają wykrycie FSH w urynie.

FSH, czyli hormon folikulotropowy jest jednym z żeńskich hormonów płciowych wydzielanych przez przysadkę.

W okresie menopauzy, w związku ze spadkiem funkcji rozrodczych jajników, jego poziom wzrasta na tyle, że jest on obecny również w moczu, co właśnie wykrywają tego typu testy, potwierdzając rozpoczęcie klimakterium.

Jakie są rodzaje testów na menopauzę?

Do najpopularniejszych testów należą testy na FSH w moczu, jednak na rynku można znaleźć również inne typy testów, mogących wskazywać na to, że kobieta znalazła się w fazie menopauzy.

1. Test FSH z moczu

Ten test występuje (podobnie, jak test ciążowy) w dwóch wariantach:

• strumieniowy – zakończenie testu należy umieścić bezpośrednio pod strumieniem moczu podczas mikcji,
• płytkowy – mocz oddany do pojemnika przenosi się na płytkę testy dołączoną do zestawu pipetą.

Oba testu wykrywają FSH w moczu, gdy jego stężenie przekracza 25 mlU/l. W takim przypadku pojawia się odpowiedni znacznik (zwykle fioletowa kreska, jednak konkretny znak zależny jest od producenta). Wynik jest dostępny po około 5 minutach od pokrycia testu moczem.

2. Test ślinowy na poziom hormonów

Taki test można przeprowadzić w laboratorium. To świetna alternatywa dla kobiet, które z jakichś powodów wolałyby unikać pobierania krwi przy pomocy igły. Dzięki odpowiedniemu pobraniu próbki śliny można oznaczyć poziom hormonów, takich jak^[2]:

• estradiol – hormon żeński produkowany głównie przez jajniki (w mniejszym stopniu przez korę nadnerczy, a także łożysko w trakcie ciąży). Jego poziom spada wraz z zanikaniem funkcji jajników,
• progesteron – również produkowany w jajnikach, dla prawidłowego procesu owulacji i późniejszego zagnieżdżenia się zarodka. W menopauzie, gdy nie pozostały prawie żadne komórki jajowe wrażliwe na ten hormon, jego poziom w organizmie wzrasta.

3. Test paskowy na hormon LH

Test paskowy mierzący stężenie hormonu luteinizującego w moczu używany jest głównie do rozpoznania momentu owulacji. Jednak może być również wskaźnikiem menopauzy, ponieważ LH znacznie wzrasta wraz z postępującym wygasaniem czynności jajników.

Przeprowadza się go podobnie, jak test ciążowy, a wynik pozytywny świadczy o tym, że poziom LH w moczu przekroczył 30 mlU/l^[3].

4. Zestaw wielohormonalny (FSH, estradiol, progesteron)

Test wielohormonalny wykonuje się z krwi obwodowej i dla jego przeprowadzenia należy udać się do punktu pobrań krwi. To najlepszy wskaźnik tego, czy kobieta weszła już w okres menopauzy.

Pozwala na oznaczenie poziomu wszystkich kluczowych hormonów żeńskich, których stężenia w menopauzie wyglądają następująco^[4]:

• estradiol – poniżej 20 pg/ml,
• progesteron – od 0,05 do 0,126 ng/ml,
• FSH – 40 do 250 IU/I.

Taki test można wykonać prywatnie w każdym laboratorium analitycznym lub ze skierowania lekarza ginekologa.

Przeczytaj również: Jak sprawdzić, czy to menopauza? Badania, które warto znać.

Kiedy najlepiej zrobić test menopauzalny?

Pierwsze objawy menopauzy mogą nie być wcale takie oczywiste. Zwykle najwyraźniejszym z nich jest pojawiająca się nieregularność w cyklu menstruacyjnym lub nagły brak miesiączki.

To właśnie jest dobry moment na wykonanie domowego testu na menopauzę. Pozytywny wynik warto jednak skonsultować z lekarzem, ponieważ może on być fałszywie pozytywny lub świadczyć nie o menopauzie, ale np. o zaburzeniach hormonalnych.

Jak prawidłowo wykonać test na menopauzę?

Domowy test na menopauzę warto wykonać podczas porannego oddawania moczu, gdy jest on mocno skoncentrowany po nocy i zawiera największą ilość hormonów.

Jak wykonać test? W przypadku testu paskowego próbkę moczu warto pobrać z tzw. środkowego strumienia (czyli mniej więcej w połowie procesu mikcji) do czystego pojemnika. Następnie przy pomocy pipety dołączonej do zestawu, należy przenieść 3 do 4 kropli moczu z pojemnika do okienka testowego^[5].

Aby prawidłowo wykonać test strumieniowy, można umieścić jego końcówkę bezpośrednio w strumieniu moczu lub oddać mocz do pojemnika, a następnie zanurzyć w nim test na 10 sekund. Następnie oba testy należy położyć na płaskiej powierzchni i odczytać wynik po 5-10 minutach.

Jak odczytać wynik testu menopauzalnego?

Domowy test na menopauzę, podobnie jak test ciążowy może dać zarówno wynik pozytywny, jak i negatywny:

• pozytywny wynik testu oznacza, że stężenie FSH w moczu jest wyższe niż 25 mlU/ml. W zależności od producenta będą o tym świadczyć dwie czerwone lub fioletowe kreski.
• negatywny wynik testu świadczy o tym, że stężenie FSH jest niższe niż 25 mlU/ml. W okienku testu pojawi się co prawda kreska, ale wyłącznie w tzw. obszarze kontrolnym, co ma oznaczać, że test działa poprawnie.

W przypadku wyniku pozytywnego zaleca się powtórzenie testu po około tygodniu. Dwa testy pozytywne sugerują rozpoczęcie okresu menopauzy. Jednak pewność co do diagnozy warto uzyskać w gabinecie lekarskim podczas wizyty.

Czy domowy test na menopauzę jest miarodajny?

Test na menopauzę ma taką samą zasadę działania, jak test ciążowy czy owulacyjny. Różnica kryje się jedynie w hormonach, które dane testy mają za zadanie wykryć w moczu.

Dokładność testów tego typu sięga 99%, jednak warto pamiętać o tym, że nie wykrywa on menopauzy, a jedynie podwyższone stężenie FSH w moczu, które może świadczyć o wejściu w okres klimakterium.

Badania na menopauzę

Po uzyskaniu pozytywnego wyniku testu na menopauzę warto udać się do lekarza dla potwierdzenia diagnozy o rozpoczęciu klimakterium.

Kobiety często udają się wtedy do ginekologa, co jest dobrym wyborem, ponieważ lekarz może wykonać pewne badania, które są w stanie potwierdzić teorię o rozpoczęciu przekwitania^[6]:

• Badanie ginekologiczne – umożliwia ocenienie stanu pochwy. Spadek estrogenów w okresie menopauzy powoduje jej zwiększoną suchość oraz pogorszenie elastyczności ścian.
• USG dopochwowe – umożliwia ocenę endometrium, wewnętrznej wyściółki macicy, która w okresie przekwitania ulega ścieńczeniu (jej grubość spada poniżej 4 mm), a także pozwala sprawdzić, czy widoczne są pęcherzyki Graafa – ich brak świadczy o wejściu w okres menopauzy.

Zarówno ginekolog jak i lekarz ogólny może zlecić dodatkowe oznaczenie hormonów we krwi obwodowej. Podwyższenie poziomu FSH i spadek estradiolu będą kolejnym potwierdzeniem przekwitania.

Test Kuppermana na menopauzę

Test lub indeks Kuppermana to skala nasilenia objawów towarzyszących menopauzie. 11 pytań testu sprawdza, jak często pojawiają się przykre dolegliwości tj. uderzenia gorąca, nocne poty, suchość pochwy.

Częstość i nasilenie objawów zostaje następnie zakwalifikowana do jednego z poniższych zakresów:

• brak objawów menopauzy,
• zespół lekkich objawów,
• zespół średnich objawów,
• zespół silnych objawów.

Na podstawie konkretnego indeksu może być usunąć zaproponowana terapia wspierająca – od leczenia przy pomocy delikatnych środków aptecznych (np. tj. Remifemin, lek roślinny wspierający kobiety w czasie menopauzy) i zaleceń dotyczących zmiany trybu życia, po hormonalną terapię zastępczą. Test można wykonać samodzielnie lub w gabinecie lekarskim.

Przyczyny błędnego wynik testu na menopauzę

Domowy test na menopauzę nie daje pewności co do wejścia w okres klimakterium, ponieważ są inne przyczyny, powodujące wzrost stężenia FSH w moczu.

Fizjologicznie hormon folikulotropowy wzrasta w trakcie owulacji, jednak podwyższenie poziomu może mieć związek również z dolegliwościami, takimi jak^[7]:

• pierwotna niewydolność jajników,
• PCOS,
• zespół Turnera,
• zaburzenia pracy tarczycy,
• nowotwory narządów rodnych,
• polipy lub mięśniaki macicy,
• choroby nadnerczy,
• długotrwały stres,
• nagły spadek masy ciała.

Wysoki poziom tego hormonu może być również wynikiem chemio- i radioterapii.

Dlatego tak ważna jest jest wizyta u lekarza po uzyskaniu wyniku pozytywnego.

Bibliografia

[1] Bodera, Paweł, Sebastian Poznański, and Paweł Dobrzański. „Menopauza–fizjologiczny okres w życiu kobiety.” Przew Lek 5 (2005): 74-7.

[2] Szydlarska, D., Grzesiuk, W., Kupstas, A., & Bar-Andziak, E. (2008). Ślina jako materiał diagnostyczny. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 2, No. 6, pp. 454-464).

[3] Honour, J. W. (2018). Biochemistry of the menopause. Annals of clinical biochemistry, 55(1), 18-33.

[4] Honour, J. W. (2018). Biochemistry of the menopause. Annals of clinical biochemistry, 55(1), 18-33.

[5] https://domowelaboratorium.pl/product-pol-505-Menopauza-TEST.html

[6] Pertyński, Tomasz, Grzegorz Stachowiak, and Tomasz Stetkiewicz. „Rola ginekologa w okresie pre-i okołomenopauzalnym.” (2007).

[7] Olczyk, M., Bułaś, L., & Konieczny, A. (2010). Diagnostyczne testy medyczne w praktyce farmaceutycznej. Farm Pol, 66(5), 355-368.