Okres menopauzy to dla wielu kobiet trudny czas licznych, uporczywych dolegliwości i zmian w ciele. Zmiany hormonalne przy menopauzie są bardzo duże, dlatego wpływają one na funkcjonowanie całego organizmu. Jakie są prawidłowe poziomu hormonów w menopauzie? Jak zmiany hormonów menopauzy wpływają na kobiece ciało? Wyjaśniamy!
Co się dzieje z hormonami podczas menopauzy?
Podczas menopauzy obniża się poziom hormonów menopauzy (estrogenów i progesteronu), natomiast wzrasta poziom gonadotropin przysadkowych (LH i FSH).
Zmiany te wynikają z wygasania czynności jajników. Przestają one produkować hormony płciowe (estrogeny i progesteron), a jednocześnie stają się niepodatne na stymulację przez hormony przysadki[1].
Menopauzę można podzielić na trzy główne etapy. W każdym z nich zachodzą zmiany hormonalne, które jednak mają różną dynamikę:
- w okresie perimenopauzy dominują wahania stężenia hormonów menopauzy (przede wszystkim estrogenów) – zachodzi stopniowe ich obniżanie, jednak zdarza się, że w pojedynczych oznaczeniach poziom estrogenów może być w tym okresie wyższy, niż w czasie przed menopauzą[2];
- w okresie właściwej menopauzy dochodzi do znacznego obniżenia poziomu estrogenów, z jednoczesnym wzrostem hormonu folikulotropowego (FSH) powyżej 30 IU/L;
- w okresie postmenopauzalnym estrogeny pozostają na bardzo niskim poziomie, natomiast poziom FSH często wzrasta nawet powyżej 70 IU/L.
Progesteron
Progesteron jest jednym ze steroidowych hormonów płciowych uwalnianych przez jajnik. Pełni on wiele ważnych funkcji w organizmie, m.in. przygotowuje błonę macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej i odpowiada za utrzymanie ciąży[3].
W okresie menopauzy poziom tego hormonu obniża się wraz z wygasaniem czynności jajnika. Niski poziom tego hormonu w menopauzie jest odpowiedzialny za niektóre typowe objawy przekwitania, takie jak:
- bóle głowy, migreny;
- wahania nastroju;
- problemy ze snem;
- przybieranie na wadze.
Estrogeny
Estrogeny to podstawowe żeńskie hormony płciowe, które są produkowane przez jajniki. Wymienia się wśród nich estradiol, estriol i estron. Pierwszy z nich jest najbardziej aktywny, a jego produkcja zachodzi w jajnikach. Estriol syntetyzowany jest u kobiet w ciąży przez łożysko, natomiast źródłem estronu są przede wszystkim nadnercza.
Estrogeny pełnią wiele ważnych funkcji, m.in. odpowiadają za dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych w trakcie cyklu, a także dbają o prawidłowe funkcjonowanie skóry, kości i układu sercowo-naczyniowego[4].
To właśnie nagły spadek tych hormonów w menopauzie wywołuje charakterystyczne objawy dla tego okresu, takie jak:
- napady gorąca;
- zimne poty;
- suchość skóry i błon śluzowych;
- bóle mięśni i stawów;
- suchość pochwy;
- zanik miesiączki;
- wahania nastroju.
Androgeny
Androgeny to grupa męskich hormonów płciowych, które jednak w niewielkich ilościach występują również w organizmie kobiet.
U kobiet większość androgenów (testosteron, androstendion, dehydroepiandrosteron DHEA) produkowanych jest w nadnerczach, natomiast najbardziej aktywny androgen – dihydrotestosteron – powstaje w wyniku enzymatycznej przemiany testosteronu w tkankach obwodowych.
Mimo że poziom androgenów we krwi kobiet jest nawet kilkudziesięciokrotnie mniejszy niż u mężczyzn, to również pełnią one ważne funkcje w ich organizmie. Testosteron i inne hormony męskie odpowiadają m.in. za utrzymanie prawidłowej masy mięśniowej, poziom libido czy przebieg procesów metabolicznych.
W okresie zmian hormonalnych w menopauzie wiele kobiet zauważa pojawienie się niechcianego owłosienia na twarzy, piersiach czy wewnętrznej powierzchni ud. Część z nich zaczyna również tracić włosy na wzorzec męski.
Wszystkie te zjawiska są efektem zaburzenia równowagi między poziomem estrogenów a męskich hormonów płciowych. W okresie menopauzy dochodzi do pozornego zwiększenia wpływu androgenów na organizm, ponieważ znacznie spada stężenie estrogenów we krwi.
Efekty działania męskich hormonów stają się więc zdecydowanie bardziej zauważalne, mimo że obiektywnie ich stężenie nie wzrosło.
Jakich hormonów brakuje w menopauzie?
Zmiany hormonalne w menopauzie prowadzą do znacznego obniżenia poziomu estrogenów i progesteronu we krwi[5]. Spadek ten jest efektem wygaśnięcia czynności jajnika, co blokuje w pewnym wieku zajście w ciążę.
Estrogeny i progesteron odpowiadają jednak za wiele innych ważnych obszarów zdrowia, dlatego w okresie pomenopauzalnym dużo kobiet zmaga się z różnymi konsekwencjami niedoboru tych hormonów.
Jakie są długoterminowe skutki zmian hormonalnych związanych z menopauzą dla zdrowia kobiet?
Zmiany hormonalne w menopauzie niosą ze sobą długofalowe skutki dla zdrowia m.in. kości, układu sercowo-naczyniowego oraz życia intymnego.
Estrogeny są ważnymi hormonami, które w organizmie kobiety odpowiadają za utrzymanie odpowiedniej gęstości i wytrzymałości kości.
Szacuje się, że w czasie menopauzy kobiety tracą co roku od 3 do 5 proc. masy kostnej, a trwa to przez ok. 5-7 lat[6]. To właśnie dlatego po okresie menopauzy znacznie wzrasta ryzyko rozwoju osteoporozy, czyli osłabienia kości, które może skutkować nawracającymi złamaniami w kolejnych latach życia kobiety.
W wyniku obniżenia się poziomu estrogenów, kobiety po menopauzie mają również niemal 2-3 – krotnie zwiększone ryzyko rozwoju miażdżycy, w porównaniu do wcześniejszych lat życia. Z tego względu częstość incydentów sercowo-naczyniowych (np. zawału serca, udaru mózgu) u kobiet w wieku pomenopauzalnym znacznie wzrasta.
Brak estrogenów wiąże się również z uporczywą suchością w pochwie, która może utrudniać kontynuację życia intymnego po okresie przekwitania. Wzrasta także ryzyko innych problemów uroginekologicznych, np. wypadania narządu rodnego czy nietrzymania moczu.
Jak złagodzić wpływ hormonów na organizm w czasie menopauzy?
Uporczywe objawy zmian hormonalnych w przebiegu menopauzy mogą pomóc złagodzić m.in. dieta, aktywność fizyczna, techniki relaksacyjne i niektóre preparaty ziołowe. Dieta bogata w witaminy, minerały, źródła złożonych węglowodanów i tłuszczy nienasyconych może poprawić nastrój, a także zmniejszyć uciążliwość menopauzalnych dolegliwości.
Podobnie aktywność fizyczna bardzo dobrze odstresowuje, zwiększa uwalnianie endorfin i wpływa na poprawę samopoczucia. Znane są również techniki relaksacyjne, np. techniki oddechów lub mindfulness, które mogą pomóc przetrwać ten trudny czas w dobrym nastroju.
Objawy zmian hormonalnych w menopauzie można również uśmierzyć przy pomocy dostępnych bez recepty preparatów ziołowych.
Takich jak lek roślinny Remifemin, który w swoim składzie zawiera ekstrakt z pluskwicy groniastej. Roślina ta może pomóc złagodzić uderzenia gorąca, zimne poty czy wahania nastroju.
Bibliografia
[1] Peacock K., Carlson K., Ketvertis K.M., Menopause [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507826/, 21 grudnia 2023 r., dostęp 14 kwietnia 2024 r.
[2] Perimenopause – Symptoms and causes [na:] „Mayo Clinic”, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/perimenopause/symptoms-causes/syc-20354666, 2023 r., dostęp 14 kwietnia 2024 r.
[3] Cable J.K., Grider M.H., Physiology, Progesterone [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK558960/, maja 2023 r., dostęp 14 kwietnia 2024 r.
[4] Delgado B.J., Lopez-Ojeda W., Estrogen [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538260/, 26 czerwca 2023 r., dostęp 14 kwietnia 2024 r.
[5] Ibidem.
[6] Ibidem
