Menopauza to czas, w którym stopniowo wygaszana jest funkcja rozrodcza jajników. Proces ten jest nieodwracalny i po jego zakończeniu kobieta nie może zajść w ciążę. Czy jednak ciąża w trakcie menopauzy jest możliwa? W jaki sposób można sprawdzić płodność w tym wyjątkowym okresie? Wyjaśniamy w artykule.
Czy w okresie menopauzy można zajść w ciążę?
Klimakterium jest procesem długotrwałym. W tym okresie rozrodcza funkcja jajników wygasa stopniowo, wraz ze spadkiem rezerwy jajnikowej (ilości jajeczek w jajnikach).
Organizm kobiety potrzebuje kilku lat na zahamowanie funkcji prokreacyjnych (średnio od 5 do 8, ale w niektórych przypadkach nawet 10).
W tym czasie dochodzi do[1]:
- zahamowania dojrzewania pęcherzyków Graafa,
- osłabienia (i w efekcie) niewydolności ciałka żółtego (produkującego progesteron),
- zahamowania jajeczkowania.
Pierwszym objawem menopauzy jest nieregularność krwawień miesiączkowych. Coraz więcej z pojawiających się cykli jest też bezowulacyjnych, co oznacza, że nie zostaje uwolniona żadna komórka jajowa.
Zdolności rozrodcze zmniejszają się stopniowo, dlatego trzeba wiedzieć, że klimakterium oznacza znaczny spadek płodności, a nie całkowitą bezpłodność. Liczba cykli owulacyjnych zmniejsza się z 50% (w wieku 35 lat) do 5% (w wieku 45 lat)[2]. Istnieje więc realna szansa, na zajście w ciążę podczas przekwitania. Dlatego kobiety, które nie planują późnego macierzyństwa, powinny nadal stosować antykoncepcję.
Od roku nie mam okresu czy mogę zajść w ciążę?
Po okresie 12 miesięcy bez wystąpienia krwawienia menstruacyjnego uznaje się okres menopauzalny za zakończony. Po ustaniu miesiączkowania jajniki wstrzymują produkcję komórek jajowych, co oznacza brak możliwości naturalnego poczęcia.
Szansą na ciążę dla kobiet, które jeszcze nie zakończyły okresu przekwitania (czyli od ostatniej miesiączki minęło mniej niż 12 miesięcy) jest wdrożenie terapii hormonalnej.
Na podstawie wyników badań, oznaczających stężenia hormonów (zwłaszcza progesteronu) lekarz specjalista może przepisać leczenie farmakologiczne, mające na celu wyrównać menopauzalny niedobór progesteronu i przywrócić na pewien okres czynność rozrodczą jajników[3].
Trzeba jednak wziąć pod uwagę liczbę komórek jajowych w dostępnej rezerwie jajnikowej. Jeśli będzie ona niewystarczająca, rozwiązaniem pozostaje in vitro z komórki dawczyni lub wcześniej zamrożonych komórek jajowych czy zarodków pacjentki.
Jakie jest prawdopodobieństwo zajścia w ciążę w wieku 50 lat?
Zostanie mamą w 50 roku życia, jest mało prawdopodobne, ale nie niemożliwe. Szacowane prawdopodobieństwo naturalnego zajścia w ciążę w tym wieku wynosi od 1 do 3%[4]. Wpływ na płodność ma bowiem nie wiek faktyczny, a biologiczny kobiety. Jest on związany ze wspomnianą rezerwą jajnikową, na której wielkość wpływ w głównej mierze mają uwarunkowania genetyczne.
Na poziom rezerwy jajnikowej nie można wpłynąć, jednak nawet po rozpoczętym już klimakterium istnieje sposób na poprawę jakości samych komórek jajowych.
Główną rolę odgrywa tutaj zdrowy tryb życia, obejmujący zbilansowaną dietę, bogatą w kwasy omega 3, kwas foliowy i antyoksydanty, unikanie używek czy ograniczenie stresu.
Jak sprawdzić płodność w okresie menopauzy?
Aby określić płodność kobiety, która rozpoczęła już okres klimakterium, najlepiej udać się do specjalisty ginekologa. Specjalista wykona niezbędne badania, tj. oznaczenie poziomu hormonów, jak również zbada rezerwę jajnikową.
Domowe testy owulacyjne, wykrywające podwyższone stężenie LH, mogą być zawodne, ponieważ poziom tego hormonu wzrasta nie tylko w czasie owulacji, ale również podczas menopauzy[5].
Warto nadmienić, że ciąża u kobiety po 40 roku życia wiążę się z wysokim ryzykiem. Zwiększa się bowiem niebezpieczeństwo wystąpienia wielu wad genetycznych płodu (np. zespołu Downa, Edwardsa czy Patau), jak również wzrasta zagrożenie powikłań okołoporodowych[6].
Jak odróżnić ciąże od menopauzy?
U kobiet w okresie przedmenopauzalnym ciąża i klimakterium mogą dawać podobne objawy.
Często brak miesiączki jest symptomem mylącym, ponieważ występuje on w obu tych stanach.
Wśród innych objawów, które mogą prowadzić do wątpliwości czy to ciąża, czy menopauza trzeba wymienić[7]:
- plamienia,
- bóle i tkliwość piersi,
- trądzik,
- osłabienie i ogólne zmęczenie,
- wahania nastroju i rozdrażnienie.
Aby pozbyć się niepewności, najlepiej wykonać test ciążowy i uzupełnić go badaniem poziomu hormonów, a zwłaszcza FSH. Menopauzę i ciążę da się odróżnić właśnie po stężeniu folikulotropiny we krwi żylnej[8].
Jak zabezpieczyć się przed ciążą w okresie menopauzy?
Przekwitanie zmierza do wyłączenia funkcji rozrodczych kobiety, ale nie oznacza to wcale, że dzieje się to od razu. Zdarza się, że po 2-3 miesiącach bez menstruacji kobiety porzucają antykoncepcję, uważając błędnie, że już nie mogą zajść w ciążę.
Jeśli zatem kobieta nie planuje późnego macierzyństwa, powinna zadbać o odpowiednie metody antykoncepcyjne.
Dla pewności (co do skuteczności wybranej formy zabezpieczania się) warto skonsultować się z lekarzem. Popularna wśród pacjentek antykoncepcja hormonalna może bowiem maskować rozpoczęcie menopauzy ze względu na farmakologiczne wymuszanie menstruacji.
Dlatego kobietom w okresie menopauzy poleca się tabletkę jednoskładnikową, która nie zawiera estrogenu. To rozwiązanie również dla kobiet, które z różnych przyczyn (np. zagrożenie zakrzepicą, nadwaga, otyłość i nadciśnienie) nie mogły wcześniej stosować standardowej antykoncepcji dwuskładnikowej[9].
Pacjentki, które do tej pory stosowały kalendarzyk małżeński, powinny zmienić metodę zapobiegania ciąży, ponieważ w okresie przekwitania, ze względu na nagłe zmiany stężenia hormonów i wynikającą z nich nieregularność cyklu, poprawne obliczenie dni płodnych jest w zasadzie niemożliwe.
Wśród zalecanych metod zapobiegania ciąży dla kobiet w okresie klimakterium zaleca się metody barierowe (prezerwatywy, kapturek dopochwowy), a także wkładki wewnątrzmaciczne.
Bibliografia:
[1] BODERA, Paweł, POZNAŃSKI, Sebastian, et DOBRZAŃSKI, Paweł. Menopauza–fizjologiczny okres w życiu kobiety. Przew Lek, 2005, vol. 5, p. 74-7.
[2] BODERA, Paweł, POZNAŃSKI, Sebastian, et DOBRZAŃSKI, Paweł. Menopauza–fizjologiczny okres w życiu kobiety. Przew Lek, 2005, vol. 5, p. 74-7.
[3] Witek, Andrzej, and Monika Bojdys-Szyndlar. „Ciąża po 40. roku życia–nowa norma w położnictwie.” Przegląd Menopauzalny 5/2006 306-310.
[4] Witek, Andrzej, and Monika Bojdys-Szyndlar. „Ciąża po 40. roku życia–nowa norma w położnictwie.” Przegląd Menopauzalny 5/2006 306-310.
[5] Te Velde ER, Sheffer GJ, Dorland M, et al. Age-dependent changes in serum FSH levels. In: Fauser BCJM, Coeling Bennink HJT and Evers JLH(eds). FSH Action and Intraovarian Regulation. Parthenon Publishing Group, UK, pp. 145-55.
[6] Witek, Andrzej, and Monika Bojdys-Szyndlar. „Ciąża po 40. roku życia–nowa norma w położnictwie.” Przegląd Menopauzalny 5/2006 306-310.
[7] Witek, Andrzej, and Monika Bojdys-Szyndlar. „Ciąża po 40. roku życia–nowa norma w położnictwie.” Przegląd Menopauzalny 5/2006 306-310.
[8] Witek, Andrzej, and Monika Bojdys-Szyndlar. „Ciąża po 40. roku życia–nowa norma w położnictwie.” Przegląd Menopauzalny 5/2006 306-310.
[9] SKRZYPULEC-PLINTA, Violetta et SADŁOCHA, Marcin. Antykoncepcja okresu okołomenopauzalnego. https://www.forumginekologii.pl/artykul/antykoncepcja-okresu-okolomenopauzalnego
