Menopauza to złożony i długotrwały proces – może trwać nawet 7 lat[1]. Zmiany hormonalne, które zachodzą wtedy w organizmie, prowadzą do całkowitego zaniku miesiączki. Wiele kobiet skarży się na różne, nieprzyjemne objawy psychofizyczne, a okres bywa w tym czasie nieregularny i bolesny. Jak przebiega wyciszanie układu rozrodczego? W jaki sposób radzić sobie ze zmianami hormonalnymi? Podpowiadamy!
Jak wyglądają ostatnie miesiączki przed menopauzą?
Ostatnie miesiączki przed menopauzą mogą różnić od tych, które występowały we wcześniejszych etapach życia kobiety. W okresie poprzedzającym pojawienie się menopauzy (czyli w perimenopauzie) krwawienia menstruacyjne bywają nieregularne, mają różne natężenie i długość.
Niektóre kobiety doświadczają krótszych cykli menstruacyjnych, a inne panie mogą mieć dłuższe przerwy między miesiączkami. Krwawienie bywa zarówno bardziej obfite, jak i lżejsze niż zwykle. Mogą pojawić się także objawy towarzyszące, takie jak: uderzenia gorąca, nocne poty, wahania nastroju i problemy ze snem czy z koncentracją.
Tego rodzaju symptomy i dolegliwości są spowodowane zmianami hormonalnymi, zachodzącymi w organizmie kobiety, który przygotowuje się do menopauzy. Zmianom ulega bowiem poziom hormonów (głównie estrogenów i progesteronu), odpowiedzialnych za regulowanie cyklu menstruacyjnego.
Okres perimenopauzy może trwać kilka lat przed całkowitym ustaniem miesiączkowania. Brak miesiączki przez 12 miesięcy uznaje się klinicznie za menopauzę[2].
Jak wygląda miesiączka w okresie menopauzy?
Miesiączka w menopauzie, znana również jako krwawienie okołomenopauzalne, może znacząco różnić się od miesiączek w młodszym wieku. Jedną z pierwszych oznak menopauzy jest często nieregularność cykli miesiączkowych.
Czasami występują plamienia lub nieregularne krwawienia między cyklami. W tym przypadku nie ma niestety reguły – po skąpym krwawieniu mogą nastąpić długie i obfite miesiączki. W okresie menopauzy krew menstruacyjna może być ciemniejsza lub bardziej brunatna.
Wraz ze spadkiem poziomu estrogenów podczas menopauzy ścianka pochwy może stawać się cieńsza i suchsza. Taki stan prowadzi do dyskomfortu podczas stosunku oraz tworzenia się skrzepów podczas miesiączki.
Nieprzyjemnym objawem, który również obserwuje się w okresie menopauzy, są mdłości pojawiające się przed lub w trakcie krwawienia. U niektórych kobiet da się również zauważyć długie i obfite miesiączki w okresie menopauzy.
Kiedy ostatnia miesiączka rzeczywiście oznacza menopauzę?
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), menopauza to ostatnia naturalna miesiączka kobiety, po której przez co najmniej 12 miesięcy nie wystąpiło krwawienie menstruacyjne[3].
Należy jednak zaznaczyć, że menopauza nie jest pojedynczym wydarzeniem, ale raczej procesem obejmującym szereg zmian hormonalnych i fizycznych, które rozpoczynają się kilka lat wcześniej[4].
Ten okres, znany jako premenopauza lub perimenopauza, może wiązać się z nieregularnymi miesiączkami, uderzeniami gorąca, nocnymi potami, wahaniami nastroju i innymi objawami.
Określenie, kiedy ostatnia miesiączka oznacza ostatni etap menopauzy, nie jest więc proste i zależy od kilku czynników, takich jak m.in.:
- Brak krwawienia przez 12 miesięcy – jak wspomniano powyżej, kluczowym wyznacznikiem menopauzy jest brak miesiączki przez co najmniej rok.
- Wiek – średni wiek menopauzy w Polsce to 51 lat, jednak może ona nastąpić w dowolnym momencie między 45 a 55 rokiem życia[5]. Wcześniejsza menopauza bywa spowodowana czynnikami genetycznymi, paleniem tytoniu, zabiegami chirurgicznymi usuwającymi jajniki lub niektórymi schorzeniami.
- Objawy – chociaż brak miesiączki jest głównym wyznacznikiem menopauzy, inne objawy, takie jak: uderzenia gorąca, nocne poty i wahania nastroju, mogą również pomóc w określeniu, czy kobieta jest w tym okresie.
- Badania hormonalne – w niektórych przypadkach lekarz może zalecić badania poziomu hormonów, aby potwierdzić menopauzę. Pomiar poziomu FSH (folikulotropowego hormonu stymulującego) jest szczególnie pomocny, ponieważ jego poziom zwykle wzrasta po menopauzie.
Ważne jest, aby pamiętać, że każda kobieta przechodzi menopauzę inaczej. Niektóre panie mogą mieć łagodne objawy, podczas gdy inne doświadczają bardziej nasilonych dolegliwości.
Warto pamiętać, że przy nasilonych dolegliwościach związanych z menopauzą warto skorzystać z pomocy lekarza lub sięgnąć po produkty lecznicze dostępne bez recepty takie jak Remifemin. Jest to lek roślinny zawierający wyciąg z pluskwicy groniastej, która dobrze radzi sobie z uciążliwymi objawami menopauzy.
Przyczyny zaburzeń miesiączki w okresie menopauzy
Zaburzenia krwawienia w okresie menopauzy wynikają ze zmian hormonalnych, które zachodzą w organizmie kobiety w tym czasie. Dochodzi m.in. do spadku poziomu estrogenu – hormonu odpowiadającego za regulację cyklu menstruacyjnego. Taki spadek może być przyczyną nieregularnych krwawień, skrócenia lub wydłużenia cykli oraz zmian w obfitości krwawienia.
Owulacja to proces uwalniania komórki jajowej z jajnika. Podczas menopauzy jajeczkowanie staje się coraz rzadsze, aż ostatecznie ustaje całkowicie. Brak owulacji oznacza, że nie dochodzi do zapłodnienia i nie ma potrzeby rozwoju błony śluzowej macicy, a to sprawia, że miesiączka przy menopauzie będzie mniej obfita.
Wraz ze spadkiem poziomu estrogenów spada również poziom progesteronu. Może to prowadzić do nieregularnych krwawień, a także do plamień lub krwawień śródcyklicznych. Na przebieg naturalnych procesów w organizmie kobiety dojrzałej mają również wpływ czynniki zewnętrzne.
Pomiędzy menopauzą a miesiączką wstępuje ścisła zależność. Jakie czynniki mogą powodować zaburzenie tego związku?
- Stres – może wpływać na poziom hormonów, w tym estrogenu i progesteronu. Zdarza się, że prowadzi to do nieregularnych krwawień lub obfitych krwawień.
- Zmiany masy ciała – nadwaga lub otyłość mogą prowadzić do wyższych poziomów estrogenu w organizmie. Może to powodować obfite krwawienia lub nieregularne krwawienia.
- Niektóre schorzenia – np. niedoczynność tarczycy lub zespół policystycznych jajników, mogą również powodować zaburzenia miesiączkowania.
- Leki – przeciwzakrzepowe lub sterydy wpływają na krwawienie miesiączkowe.
Kiedy zaburzenia miesiączkowania powinny być konsultowane z lekarzem?
Zaburzenia miesiączkowania to ważny sygnał, który zawsze powinien skłonić do wizyty u lekarza. Specjalista może wykluczyć inne schorzenia oraz zlecić niezbędne badania profilaktyczne. Szczególną uwagę na konsultację z lekarzem należy zwrócić w przypadku wystąpienia dodatkowych objawów lub nietypowych zmian w cyklu menstruacyjnym.
Plamienie po menopauzie
Nieregularne, niewielkie krwawienia w okresie menopauzy zawsze powinno być skonsultowane z lekarzem.
Wizyta u specjalisty jest kluczowa, aby upewnić się, że wszystko jest w porządku. Lekarz może przeprowadzić badanie USG i biopsję, aby wykluczyć poważne schorzenia, takie jak: endometrioza czy nowotwory.
Według wielu publikacji naukowych plamienie po menopauzie może być pierwszym objawem raka endometrium[6], który jest najczęstszym nowotworem ginekologicznym u kobiet po przekwitaniu.
Regularne badania profilaktyczne, takie jak ultrasonografia transwaginalna (USG) i biopsja endometrium, pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych zmian i szybką interwencję medyczną. Diagnostyka jest tu niezwykle ważna, ponieważ wczesne stadium raka endometrium charakteryzuje się wysoką skutecznością leczenia.
Przedwczesna menopauza
Przedwczesna menopauza to zjawisko, które występuje przed 40. rokiem życia[7]. Coraz więcej kobiet doświadcza tego stanu, co może być związane z różnorodnymi czynnikami genetycznymi, autoimmunologicznymi, infekcyjnymi oraz chorobowymi.
Czynniki genetyczne
Genetyka odgrywa znaczącą rolę w przedwczesnej menopauzie. Badania wskazują, że mutacje w genach, takich jak BRCA1 i BRCA2, mogą przyspieszać proces menopauzy. Kobiety, które mają w rodzinie przypadki przedwczesnej menopauzy, są bardziej narażone na wcześniejsze zakończenie funkcji jajników.
Choroby autoimmunologiczne
Choroby autoimmunologiczne, takie jak choroba Hashimoto czy reumatoidalne zapalenie stawów, mogą wpływać na funkcjonowanie jajników. Organizm w takich przypadkach atakuje własne tkanki, co może prowadzić do niewydolności jajników i w efekcie do przedwczesnej menopauzy.
Infekcje
Niektóre infekcje wirusowe, jak np. wirus świnki, mogą prowadzić do uszkodzenia jajników. Chociaż rzadkie, infekcje te mogą wywołać stan zapalny, który uszkadza tkankę jajników i prowadzi do przedwczesnego wygaśnięcia ich funkcji.
Choroby wymagające konsultacji lekarskiej
Przedwczesna menopauza może być także wynikiem innych chorób i stanów zdrowotnych, takich jak: endometrioza, nowotwory czy zaburzenia hormonalne. W tych przypadkach konieczna jest dokładna diagnostyka i leczenie pod opieką specjalistów.
Zgodnie z badaniami przedwczesna menopauza ma wiele konsekwencji zdrowotnych, w tym zwiększone ryzyko osteoporozy, chorób sercowo-naczyniowych oraz problemów psychologicznych, takich jak depresja. Dlatego bardzo ważne jest wczesne wykrycie i leczenie tego stanu.
Bibliografia
[1] https://www.facebook.com/NIHAging, What Is Menopause? [na:] „National Institute on Aging”, https://www.nia.nih.gov/health/menopause/what-menopause , 30 września 2021 r.
[2] Peacock K., Carlson K., Ketvertis K.M., Menopause [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507826/ , 21 grudnia 2023 r.
[3] World, Menopause [na:] „Who.int”, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/menopause , 17 października 2022 r.
[4] Paweł Bodera, Poznański S., Paweł Dobrzański, Menopauza – physiological period in woman’s life, „Przewodnik Lekarza/Guide for GPs” t. 8 nr 5 (2024), https://www.termedia.pl/Menopauza-8211-fizjologiczny-okres-w-zyciu-kobiety,8,3473,0,0.html
[5] Kaczmarek M., Variation in the age at natural menopause among Polish women in relation to their reproductive histories, „Menopause Review/Przegląd Menopauzalny” t. 7 nr 2 (2024), https://www.termedia.pl/Variation-in-the-age-at-natural-menopause-among-Polish-women-in-relation-to-their-reproductive-histories,4,10320,1,1.html.
[6] Sobstyl, M., Tkaczuk-Wach, J., & Jakiel, G. (2010). Krwawienia z dróg rodnych w okresie pomenopauzalnym. Przegl Menopauz, 5, 349-352.
[7] Medycyna po Dyplomie – Wczesna menopauza – objawy, przyczyny, diagnostyka [na:] „Podyplomie.pl”, https://podyplomie.pl/medycyna/36196,wczesna-menopauza-objawy-przyczyny-diagnostyka, 2020 r.
