Pierwsze objawy menopauzy – jak je rozpoznać?

Okres menopauzy jest naturalnym punktem w życiu każdej kobiety, choć często towarzyszy mu uczucie niepewności. Menopauza często objawia się symptomami, które w zależności od indywidualnego przypadku, mogą być mniej lub bardziej intensywne. Jak rozpoznać pierwsze objawy menopauzy? Podpowiadamy!

Czym jest menopauza?

Menopauza to proces, w wyniku którego w organizmie kobiety zachodzą gwałtowne zmiany hormonalne. Według WHO to trwałe ustanie miesiączek, które występuje, naturalnie lub jest wywołane przez zabieg chirurgiczny, chemioterapię lub promieniowanie¹.

Początkowa faza klimakterium może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. W konsekwencji zmiany te prowadzą do zatrzymania produkcji estrogenów i progesteronu przez jajniki, a co za tym idzie – wygaszenia zdolności reprodukcyjnych².

Kiedy zaczyna się menopauza?

Menopauza występuje zazwyczaj między 45. a 55. rokiem życia³. Trzeba przy tym pamiętać, że każda kobieta jest inna i moment pojawienia się pierwszych objawów zależy indywidualnie od danego organizmu.

Jak zaczyna się menopauza?

Choć każda kobieta doświadcza tego okresu inaczej, istnieją pewne wspólne symptomy, które mogą wskazywać na, to kiedy menopauza się rozpoczyna. Należą do nich np. zmiany cyklu menstruacyjnego, uderzenia gorąca czy problemy z układem moczowo-płciowym.

Kiedy pojawiają się pierwsze objawy menopauzy?

Pierwsze objawy menopauzy zazwyczaj zaczynają być odczuwalne około 5-6 lat przed całkowitym ustaniem miesiączki. W przypadku niektórych kobiet mogą być one zauważalne jeszcze wcześniej — nawet 10-12 lat przed całkowitym końcem miesiączkowania, choć wówczas, nie zawsze mogą być one kojarzone bezpośrednio z menopauzą.

Jeśli objawy menopauzy wystąpią przed 45. rokiem życia, nazywa się je przedwczesną menopauzą. Średni wiek wystąpienia menopauzy w Polsce wynosi 51 lat⁴.

Menopauza jest diagnozowana głównie przez lekarza na podstawie wywiadu z pacjentką. Kluczowym kryterium rozpoznania jest brak miesiączki przez więcej niż 12 miesięcy, który nie jest wynikiem ciąży, choroby lub innych zaburzeń zdrowotnych⁵.

Pierwsze objawy menopauzy

O początku menopauzy mogą świadczyć pierwsze objawy przekwitania takie jak:

1. Zaburzenia cykli menstruacyjnych

Jednym z pierwszych znaków zbliżającej się menopauzy są zmiany w regularności cykli menstruacyjnych. Mogą one stać się krótsze lub dłuższe, lub występować nieregularnie.

Krwawienia mogą być bardziej skąpe lub obfitsze w stosunku do tych, które występowały wcześniej. Dzieje się tak na skutek zmniejszania się aktywności jajników i pojawienia się wahania poziomu hormonów⁶.

2. Uczucie osłabienia

U wielu kobiet w okresie perimenopauzalnym pojawia się ogólne uczucie osłabienia⁷ – spadek energii, zmęczenie, jak i rodzaj emocjonalnego wyczerpania.

3. Wahania nastroju

Zmiany hormonalne powodują zachwianie równowagi chemicznej w mózgu, co skutkuje pojawieniem się wahań nastroju, uczucia smutku, irytacji, a nawet symptomami depresji⁸.

4. Uderzenia gorąca

Są chyba najbardziej powszechnym symptomem menopauzy – towarzyszą im intensywne pocenie się i zaczerwienienie skóry. Często kobiety skarżą się na napadową potliwość, szczególnie dokuczliwą w nocy⁹.

5. Suchość pochwy

Zmniejszony poziom estrogenów może prowadzić do suchości pochwy, co z kolei powoduje ból podczas intymności seksualnej¹⁰.

6. Zmniejszone libido

Zmiany w hormonach mogą prowadzić również do zmniejszenia ochoty na seks¹¹.

7. Problemy z pamięcią i koncentracją

Niektóre kobiety opisują problemy z koncentracją i utratę pamięci krótkotrwałej¹².

Często ich pojawienie się określane jest jako „mgła mózgowa”, które może obejmować trudności z zapamiętywaniem nowych informacji, utrudnioną koncentrację, problemy ze znalezieniem odpowiednich słów podczas rozmowy, czy też zapominanie o niedawnych zdarzeniach lub umówionych spotkaniach.

8. Zwiększona waga

Zmiany metaboliczne, takie jak np. spadek estrogenu, czy wolniejszy metabolizm, mogą powodować przyrost masy ciała, jest to najbardziej widoczne w okolicy brzucha¹³.

9. Mrowienie i bóle mięśniowo-stawowe

Kobiety często skarżą się na dyskomfort, pieczenie, także ostry lub tępy ból w mięśniach i stawach¹⁴.

U jednej trzeciej kobiet objawy menopauzy przebiegają w ciężkiej formie, do których dochodzą także dolegliwości związane z układem moczowo-płciowym¹⁵.

Należą do nich suchość pochwy, nawracające infekcje intymne, ból podczas stosunków seksualnych, częste oddawanie moczu, a także wysiłkowe nietrzymanie moczu. Dodatkowo kobiety mogą zauważyć nagłe pogorszenie stanu swojej skóry, co objawia się zwiększoną suchością, atrofią tkanek oraz utratą jędrności¹⁶.

Jakie są etapy menopauzy?

Zazwyczaj przez menopauzę rozumie się całość zmian towarzyszących naturalnemu ustaniu menstruacji u kobiety.

Jednakże warto zaznaczyć, że termin ten dokładnie odnosi się do momentu ostatniego krwawienia menstruacyjnego w życiu kobiety, podczas gdy okresy poprzedzające i następujące po menopauzie określa się mianem klimakterium lub czasem przekwitania.

Wyróżniamy 3 główne etapy menopauzy: premenopauzę, perimenopauzę oraz postmenopauzę.

1. Premenopauza

Premenopauza jest to faza, która może rozpocząć się nawet kilkanaście lat przed menopauzą. Typowymi objawami są w tym czasie nieregularności w cyklu menstruacyjnym, w tym cykle bez jajeczkowania, oraz wzrost poziomu gonadotropin przysadkowych (hormonów FSH i LH) we krwi. Faza ta może trwać od 4 do nawet 10 lat u niektórych kobiet.

2. Perimenopauza

Perimenopauza to okres bezpośrednio przed menopauzą, kiedy to obserwuje się zmniejszenie liczby pęcherzyków jajnikowych, obniżenie poziomów estrogenów i progesteronu oraz dalszy wzrost poziomu LH i FSH.

3. Postmenopauza

Postmenopauza rozpoczyna się po ostatniej menstruacji i jest czasem, w którym dochodzi do całkowitego ustania miesiączkowania. Charakteryzuje się znacznym wzrostem poziomu LH i FSH oraz spadkiem stężeń estrogenów i progesteronu.

Czas trwania klimakterium waha się średnio około 10 lat, aczkolwiek u niektórych kobiet może on trwać dłużej, nawet do 12-14 lat¹⁷.

Jakie badania wykonać w celu zdiagnozowania menopauzy?

Wiele kobiet obserwuje charakterystyczne zmiany w swoim samopoczuciu fizycznym i emocjonalnym – i potrafi samodzielnie zauważyć, że zbliża się do etapu klimakterium.

Dodatkowo, w diagnozie mogą pomóc testy menopauzalne, działające na podobnej zasadzie do testów ciążowych. Warto jednak pamiętać, że ich wyniki mogą być mniej miarodajne przy stosowaniu terapii hormonalnej.

Aby upewnić się, że zaobserwowane symptomy nie są efektem innych stanów zdrowotnych, jak np. problemów z tarczycą, zaleca się wykonanie dodatkowych badań laboratoryjnych.

Wśród nich są:

• poziom hormonu folikulotropowego (FSH),
• poziom hormonu luteinizującego (LH),
• estradiol,
• progesteron,
• badanie funkcji tarczycy, w tym poziom TSH, fT3, fT4,
• lipidogram, czyli badanie poziomu cholesterolu całkowitego, frakcji HDL i LDL oraz triglicerydów,
• poziom glukozy we krwi.

Te badania pomogą wykluczyć inne przyczyny podobnych objawów i dostarczyć bardziej kompleksowego obrazu stanu zdrowia kobiety w okresie przekwitania¹⁸.

Jak złagodzić objawy menopauzy?

Gdy objawy związane z okresem klimakterium nie są zbyt uciążliwe, można je łagodzić za pomocą prostych metod domowych.

Do nich należą między innymi:

1. picie naparów z ziół, takich jak: niepokalanek pospolity, dzięgiel chiński, żeń-szeń syberyjski, szałwia, które mogą pomóc w złagodzeniu niektórych objawów menopauzy.
2. wysypianie się, dbanie o odpowiednią ilość odpoczynku,
3. utrzymywanie regularnej aktywności fizycznej, w tym wykonywanie ćwiczeń mięśni Kegla, które wzmacniają dno miednicy,
4. przestrzeganie zdrowej i zbilansowanej diety, wzbogaconej o fitoestrogeny, czyli roślinne substancje działające na zasadzie naturalnych hormonów (fitoestrogeny zawiera lek roślinny Remifemin, który skutecznie pomaga w łagodzeniu dotkliwych objawów menopauzy dzięki właściwościom pluskwicy groniastej, na której bazuje lek),
5.  minimalizowanie stresu poprzez różne techniki relaksacyjne oraz praktykę jogi,
6. używanie specjalnych preparatów nawilżających do pochwy, by zapewnić komfort i złagodzić suchość¹⁹.

Te łagodne metody mogą być skutecznym sposobem na poprawę samopoczucia i radzenie sobie z objawami menopauzy.

Bibliografia:

[1] Lek. Natalia Rzewuska Okres przekwitania u kobiet. Hormonalna terapia wieku menopauzalnego.; Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej, Medical University of Warsaw

[2] Menopauza [na:] „www.mp.pl”, https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/menopauza/262054,menopauza, 2024 r., dostęp 15 kwietnia 2024 r.

[3] Kaczmarek M., The timing of natural menopause in Poland and associa- ted factors. Maturitas 2007; 57: 139-53.

[4] Rumianowski B., Brodowska A., Karakiewicz B., i in., Environmental factors influencing age at natural menopause in women, „Menopausal Review” t. 5 (2012), DOI: https://doi.org/10.5114/pm.2012.31468.

[5] Menopauza [na:] „Www.mp.pl”, https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/menopauza/262054,menopauza, 2024 r., dostęp 15 kwietnia 2024 r.

[6] Tomasz Pertyński, Grzegorz Stachowiak Menopause — facts and controversies; Endokrynologia Polska/Polish Journal of Endocrinology Tom/Volume 57; Numer/Number 5/2006 ISSN 0423–104X

[7] Dąbek A., Adamiec A., Rekowski W., Czyżewski P., The influence of physical activity on climacteric symptoms, „Advances in Rehabilitation” t. 30 nr 1 (2020), https://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ceon.journal-1a1ad949-b11c-3408-a78d-5d83dc5f334a-year-2020-volume-30-issue-1-article-39712.

[8] Short M, Menopause, mood and management, „Climacteric : the journal of the International Menopause Society” t. 6 Suppl 2 (2024), https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14669842/.

[9] Deecher D.C., Dorries K., Understanding the pathophysiology of vasomotor symptoms (hot flushes and night sweats) that occur in perimenopause, menopause, and postmenopause life stages, „Archives of women’s mental health” t. 10 nr 6 (2007), DOI: https://doi.org/10.1007/s00737-007-0209-5, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18074100/.

[10] Drews K., Wojciech Pieńkowski, Perlik M., Vaginal atrophy – diagnostics and treatment, „Menopause Review/Przegląd Menopauzalny” t. 4 nr 5 (2024), https://www.termedia.pl/Vaginal-atrophy-8211-diagnostics-and-treatment,4,3909,1,1.html.

[11] Journal of Sexual and Mental Health [na:] „Viamedica.pl”, https://journals.viamedica.pl/sexual_and_mental_health, 2022 r., dostęp 15 kwietnia 2024 r.

[12] Bojar I., Katarzyna Gustaw-Rothenberg, Owoc A., Cognitive functions disorders after a menopause – still a problem, „Menopause Review/Przegląd Menopauzalny” t. 10 nr 1 (2024), https://www.termedia.pl/Cognitive-functions-disorders-after-a-menopause-still-a-problem,4,16350,1,1.html.

[13] Białkowska M., Otyłość w okresie menopauzy – Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [na:] „Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej”, https://ncez.pzh.gov.pl/zdrowe-odchudzanie/otylosc-w-okresie-menopauzy/, 7 grudnia 2016 r., dostęp 15 kwietnia 2024 r.

[14] Menopauza [na:] „Www.mp.pl”, https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/menopauza/262054,menopauza, 2024 r., dostęp 15 kwietnia 2024 r.

[15] Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu [na:] „Ump.edu.pl”, https://przeglad.ump.edu.pl/article.php?id=84, 2019 r., dostęp 15 kwietnia 2024 r.

[16] Zouboulis C.C., U Blume-Peytavi, M Kosmadaki, i in., Skin, hair and beyond: the impact of menopause, „Climacteric” t. 25 nr 5 (2022), DOI: https://doi.org/10.1080/13697137.2022.2050206, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35377827/.

[17] Tomasz Pertyński, Stachowiak G., Tomasz Stetkiewicz, Role of the gynaecologist in pre- and perimenopausal period, „Menopause Review/Przegląd Menopauzalny” t. 6 nr 2 (2024), https://www.termedia.pl/Role-of-the-gynaecologist-in-pre-and-perimenopausal-period,4,8078,1,1.html.

[18] Lek. Natalia Rzewuska Okres przekwitania u kobiet. Hormonalna terapia wieku menopauzalnego.; Szpital Kliniczny im. ks. Anny Mazowieckiej, Medical University of Warsaw

[19] Małgorzata Sobstyl, Joanna Tkaczuk-Włach, Jacek Sobstyl, Grzegorz Jakiel Czy istnieje skuteczna alternatywa dla terapii hormonalnej w leczeniu objawów menopauzalnych?; Przegląd Menopauzalny 2013; 1: 92–96